Burgemeester Wim Hillenaar opent de jubileumtentoonstelling van De Oude Schoenendoos.
Burgemeester Wim Hillenaar opent de jubileumtentoonstelling van De Oude Schoenendoos. Foto: Persfoto

Opening tentoonstelling 40 jaar Oude Schoenendoos, onthulling fotobord verzetsheld Antoon Schrader

Vierlingsbeek

Stichting De Oude Schoenendoos, als heemkundevereniging werkzaam in de voormalige gemeente Vierlingsbeek, bestaat veertig jaar en houdt bij deze gelegenheid op zaterdag 19 en zondag 20 november een tweedaagse tentoonstelling in de kerk in Vierlingsbeek.

Voorafgaand aan de opening wordt op zaterdag 19 november op het Vrijthof een fotobord van verzetsstrijder Antoon Schrader onthuld in het bijzijn van familieleden. De onthulling vindt plaats om 12.00 uur, waarna er een bijeenkomst is in het kerkgebouw, waarbij dochter Mariette Schrader een toespraak houdt. Vervolgens verricht burgemeester Wim Hillenaar van de gemeente Land van Cuijk om 13.00 uur de officiële opening van de jubileumtentoonstelling.

In dorpsblad Globaal van 5 juni 2019 staat een artikel over de verzetsstrijder, dat we hieronder onverkort optekenen.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was het gemeentehuis van Vierlingsbeek het toneel van een opmerkelijke verzetsdaad. Op 18 juni 1944 vond hier een gewapende overval op het bevolkingsregister plaats. Initiatiefnemer ervan was de jonge verzetsstrijder Antoon Schrader. Hij voerde de succesvolle overval uit, samen met twee medestrijders.
Antonius Adrianus Joseph (Antoon) Schrader (Maashees, 1920 - Veldhoven, 2000) was de zoon van veldwachter Jan Schrader. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij ambtenaar der gemeentesecretarie in Maashees en - vanaf 1942 - in Vierlingsbeek. Hij speelde een zeer actieve rol in het verzet in het district Vierlingsbeek. Opererend onder de schuilnamen Willibrord en Albertus Wolterus van Kraaij verleende hij onder meer hulp aan onderduikers, Joodse landgenoten, geallieerde piloten, krijgsgevangenen en verzetslieden. Daarnaast leidde Antoon Schrader voor het verzet de Persoonsbewijzen-sectie van het district Vierlingsbeek en stond hij bekend als een meestervervalser van persoonsbewijzen. De door hem toegepaste methode leerde hij aan collega-verzetsstrijders. Ook vervalste en verwierf hij distributiebescheiden en Ausweiszen.

Mede door arrestaties in zijn directe omgeving voelde mijn vader zich in 1944 niet langer veilig op het gemeentehuis van Vierlingsbeek, dat, ondanks de tegenwerking van de toenmalige burgemeester, een haard van verzet was”, vertelt zijn dochter Mariëtte Schrader. “Hij wist dat hij door de Duitsers werd gezocht. Maar voordat hij onderdook, wilde hij nog eenmaal een krachtige daad stellen en nam daarom het initiatief voor een gewapende overval op het bevolkingsregister van het zwaarbeveiligde gemeentehuis. Deze voerde mijn vader uit op zondag 18 juni 1944, om 10.50 uur, samen met twee Noord-Limburgse verzetsstrijders.”

Op de plattegrond van het gemeentehuis die Antoon Schrader hiervoor maakte, staan alle details vermeld: van de alarmdraden tot de alarmschakelaar en van de kast tot de route die de overvallers naar de kluis moesten afleggen. Nadat Antoon Schrader bij het gemeentehuis had aangebeld en de bewaker de vergrendelde deur had geopend, gaf hij een teken waarop de twee andere verzetsstrijders tevoorschijn kwamen. Onder bedreiging van een vuurwapen werd de bewaker overmeesterd en in een kast opgesloten. Hierna kon de kluis worden leeggehaald. De buit bestond uit alle aanwezige blanco persoonsbewijzen, zegels, het bevolkingsregister, een stempel van de gemeente Vierlingsbeek en een stempelkussen. Mariëtte Schrader: “Een vluchtauto met chauffeur wachtte de overvallers op. Nadat de buit in veiligheid was gebracht, werd mijn vader naar zijn eerste onderduikadres in Gelderland gebracht.“

Zes dagen later wordt in het Nederlandsch Algemeen Politieblad om de opsporing, aanhouding en voorgeleiding van Antoon Schrader verzocht: ‘Zijn signalement luidt: Den ambtenaar van den Burgelijken Stand te Vierlingsbeek, genaamd Antoon Schrader, 24 jaar, forsch figuur, lichtblond haar, lichte regenjas, bruin kostuum, bruine schoenen, draagt bril, loopt iets voorovergebogen’. Ook in het Opsporingsregister staat zijn naam vermeld. De nazi’s maken intensief jacht op hem. Maar, zoals hij het zelf formuleerde: “Geholpen door vaderlandslievende politiemensen en mijn dappere vrienden uit het verzet, wist ik aan de Duitsers te ontsnappen.” Tot de bevrijding van Zuid-Nederland zit Antoon Schrader op verschillende adressen ondergedoken. Daarna werkt hij als tolk onder meer voor het Britse Bevrijdingsleger. Na de Tweede Wereldoorlog is hij secretaris van het Nederlands Oorlogsgravencomité, afdeling Overloon en medeoprichter en bestuurslid van de Stichting Zuid-Nederlands Verzetsmuseum. Voor streekgenoten en verzetslieden die tijdens en na de oorlog onrecht is aangedaan en daardoor in de problemen zijn gekomen, zal hij zich jarenlang blijven inzetten.

“Mijn vader was een moedige en aimabele man met een groot gevoel voor rechtvaardigheid”, zegt Mariëtte Schrader in het artikel in Globaal. “De Tweede Wereldoorlog heeft diepe sporen bij hem achtergelaten. Eigenlijk was deze voor hem nooit voorbij. Op zijn verzetsdaden, waaronder de gewapende overval op het gemeentehuis van Vierlingsbeek, deze maand precies 75 jaar geleden, heeft hij zich nooit laten voorstaan.”

Voor zijn belangrijke rol in het verzet ontving Antoon Schrader diverse onderscheidingen en een Britse en Amerikaanse oorkonde. De inwoners van zijn geboortedorp Maashees eerden hem in 2018 met het Antoon Schraderpedje.