‘Leerlandschap blijft mij boeien’

Hay Freriks (70) was van 1 oktober 1990 tot 1 augustus 1999 directeur van basisschool Laurentiushof. Onze redactie kwam de anno 2022 in Oostrum wonende Freriks op het spoor en vroeg hem deel te nemen aan de rubriek Hoe is het toch met? Een verzoek dat het oud-schoolhoofd van Vierlingsbeek graag inwilligde, want:  “Het was een mooie periode uit mijn loopbaan.”

Ja, Hay. Leuk dat je meedoet aan de rubriek. Hoe denk je terug aan die schoolperiode in Vierlingsbeek? Stond je in die tijd ook zelf voor de klas?
“Mijn eerste herinnering bij de start 1 oktober 1990 betreft een heel bijzondere; die dag fiets ik samen met onze oudste dochter Kim naar basisschool Laurentiushof. Zij heeft daar haar eerste stageschool als eerstejaars student van de pabo in Nijmegen. Zij start als stagiaire, ik als directeur. Mooi en bijzonder. Het eerste jaar geef ik, naast mijn directeurschap, twee dagen les in groep 8. Het tweede jaar combineer ik het leidinggeven met twee dagen les in groep 1-2. Een bewuste keuze, bedoeld om me (nog) beter in te kunnen leven in de expertise van de leerkrachten van groep 1-2. Daarna functioneer ik als fulltime directeur. Tussentijds heb ik vaker tijdens de arbeidsduurverkortingsdagen van een of meerdere collega’s hun groep overgenomen. Ook heb ik vanaf 1992 op woensdag- en vrijdagmorgen colleges en kennisdelingen Onderwijskunde en Internationalisering verzorgd op pabo De Kempel in Helmond. Een betekenisvolle en leerrijke combinatie; op basisschool Laurentiushof leer ik als directeur met de student in de rol van stagiaire, onze aanstaande nieuwe collega’s, en op de pabo verzorg ik als docent colleges voor en kennisdelingen met dezelfde studenten. Een van deze studenten is na het behalen van haar diploma lange tijd leerkracht geweest op Laurentiushof.”

Hoeveel leerkrachten had je in die jaren onder je hoede?
“Bij de start in 1990 tellen we plusminus 300 leerlingen, bij de afronding in 1999 ruim 400 en hebben we 14 groepen. We praten dan over een team van plusminus 30 professionals. We hebben fysiek uit moeten breiden om de leerlingen in het gebouw te kunnen huisvesten. Een lokaal is hiervoor aan het bestaande gebouw gebouwd en de handvaardigheidsruimtes boven zijn hiervoor omgebouwd tot twee klaslokalen.”

Was Laurentiushof de eerste school voor jou als directeur? Hoe is je loopbaan verlopen en hoe kwam je in godsnaam in Vierlingsbeek terecht?
“Ik ben als directeur begonnen in 1984, om precies te zijn als interim-directeur op openbare basisschool de Landweert in Venray en vervolgens per 1 augustus 1985 directeur op basisschool Dr. Poels in Venray, een school van 190 leerlingen. Ik ambieer vijf jaar later een grote school en reageer op de vacature directeur van basisschool Laurentiushof in het Brabantse en mooie Vierlingsbeek. Na een zorgvuldige procedure inclusief assessment word ik aangenomen en begint een prachtige tijd met veel uitdagingen en ontwikkelingen. Samen met professionals, die als team een collectieve ambitie uitstralen. Vanuit Vierlingsbeek ben ik vertrokken naar Voerendaal en word daar algemeen directeur van de Stichting Ambiorix, een nieuwe stichting met 22 scholen. In 2005 fuseren we met de KSV Limburg en ontstaat de nieuwe stichting INNOVO. Een stichting met 62 scholen primair onderwijs, twee SBO-scholen, een ZMOK- en een ZMLK-school, inclusief voortgezet onderwijs en een school voor kinderen met een taalachterstand en slechthorend. Ik vorm daar het College van Bestuur. In 2009 ben ik bij INNOVO van functie veranderd en word ik adviseur van het College van Bestuur, met als additionele opdracht het begeleiden van de 62 schoolleiders. Vijf dagen in deze nieuwe functie en met deze mooie opdracht bij INNOVO. Daarnaast hou ik twee dagen per week ruimte om vanuit mijn eigen bureau HAI, Hay Advies en Interim, elders in het land te werken. Als adviseur en interim-manager. In geval van geen opdrachten: vijf dagen INNOVO en anders in de verhouding drie – twee dagen. Een uitdagende periode. Ik heb mooie klussen gedaan, tot onder andere in West-Friesland Hoogwoud bij de Stichting Wowon, nu de stichting Allure, waar ik de kwaliteit van tien openbare basisscholen met behulp van een bouwtekening in beeld heb gebracht. Samen met een bureau in Breda heb ik ook kennisdelingen verzorgd, waarin ik de transformatie van Bestuur naar Raad van Toezicht in beeld breng en begeleid. Ook heb ik een scan gemaakt, waarmee je de oprechte ambitie van potentiële Raad van Toezicht-leden in beeld brengt. De opdracht om 25 politieagenten te begeleiden bij hun professionalisering en bezinning of hun kwaliteiten en functie voldoende congruent zijn, is en blijft voor mij een bijzondere en leerrijke als het gaat om een andere omgeving en speekveld. In 2013 kom ik de man met de hamer tegen en protesteert mijn lichaam. Na een hartinfarct onderga ik een openhartoperatie en beland in een emotionele achtbaan. Na een zorgvuldige revalidatie, pak ik mijn werk weer op en rond ik in 2015 af als interim-directeur van de basisschool in Schinnen.”

Heb je nog contact met leerkrachten uit die tijd? Of herinner je je nog leerlingen?
“Ik heb regelmatig contact met een van de leerkrachten; in de loop der jaren is dit een vriendschapsrelatie geworden. We sparren van tijd tot tijd over het mooie leerlandschap dat onderwijs heet. Ik kan in dezen ook iets voor haar betekenen. Twee jaar geleden hebben we een nieuwjaarsbijeenkomst gehad met leerkrachten van nu en een aantal van toen. Destijds heb ik me steeds ingezet om alle leerlingen bij naam te kennen; een ambitie en ‘hobby’. Alle 400 leerlingen heb ik in mijn laatjes in mijn hoofd. Het is me gelukt om dit tot en met mijn vertrek vol te houden. Sindsdien heb ik twee keer een reünie met leerlingen gehad. Twee jaar geleden nog een. Een groep 8 uit 1995. De namen van de meeste leerlingen heb ik in zo’n situatie meteen paraat. Soms heb ik een paar ‘tips’ nodig. Met een van de leerlingen van die genoemde reünie heb ik nu nog steeds contact. Hij is directeur van een organisatie en in het kader van de professionele ontwikkeling van zijn collega’s en zijn leiderschap wissel ik innovaties, die ik met studenten van het mbo ontwikkel, met hem uit. Bijzonder en leerrijk.”

Heb je nog een leuke anekdote uit die tijd?
“In die jaren hebben we als Laurentiushof een aantal pijlers waarop we ons onderwijs en leerlandschap profileren, onder andere ‘internationalisering’. Zo zijn we als team in die periode op uitnodiging van Hedy d’Ancona en Alman Metten drie dagen in Straatsburg geweest en daar hebben we het Europees Parlement bezocht. Een leerrijke ervaring om de grote vergadering van het Parlement mee te maken en in dialoog te gaan met diverse parlementariërs. En uiteraard ten behoeve van de teamgeest een prachtige belevenis en impuls. We hebben in die periode met alle groepen contacten met scholen in het buitenland. Groep acht heeft jaarlijks de fysieke tweedaagse uitwisseling met een basisschool in Huy in Wallonië. Reden om wekelijks een uur Franse les te verzorgen. Daarnaast hebben we met een van de groepen acht contact met een school in Engeland. Zo maken we onder andere video-opnames, die we naar elkaar sturen. Een prachtige anekdote is in dit geval de presentatie van een van onze leerlingen. ‘Hello, my name is Jeroen, I’m eleven years old and I live in Fourleftbeek’. Meesterlijk. En dan te bedenken dat Jeroen nu al jaren in Boston woont en werkt aan de Harvard Universiteit. Ook heb ik mooie herinneringen aan de periode waarin we gemiddeld een 35-tal asielzoekerskinderen, die in Maashees gehuisvest waren, op onze school verwelkomen en deelgenoot maken van ons mooie onderwijs. Een enorme verrijking, voor zowel de school als de gemeenschap Vierlingsbeek.”

Waren de ouders en leerlingen destijds net zo mondig als nu?
“Weet je, ik waardeer alom de mondigheid van zowel kinderen als ouders en hecht vooral aan gelijkwaardige relaties. Mogelijk dat de evolutie van onze samenleving en alle eigentijdse ontwikkelingen automatisch een evolutie van de mondigheid inhoudt? Persoonlijk heb ik altijd gestuurd op een educatief partnerschap met onze ouders. Immers, de kennis en kunde van ouders tellen op bij onze professie, waarmee we kinderen pedagogisch, didactisch en maatschappelijk begeleiden en verder helpen. Zo ben ik nu samen met Paul Delnooz en Lisan Strijbosch bezig met het oprichten van een nieuwe leeromgeving: Z.I.N., zelfsturend, intrinsiek en natuurlijk. Het ritme van een dag binnen Z.I.N. richt zich op de leerbehoeftes van kinderen en sluit aan bij de natuurlijke houding van kinderen: leergierig, ondernemend, kritisch en creatief. Dit verbinden we met de zeven bouwstenen van HILL (High Impact Learning that Lasts van Filip Dochy, red.). Dat wil zeggen dat het kind zelf aangeeft wat het wil leren. De kennis die het kind opdoet, wordt uiteindelijk gedeeld met andere kinderen en de leerkracht. Door de benadering ‘teach what you learn’ en het geven en ontvangen van feedback, blijft de opgedane kennis langer in het brein. Kinderen leren in onze nieuwe leeromgeving dat ze in staat zijn om een soort co-teacher te zijn. Kinderen zijn van nature rijke leermeesters en mondig. Belangrijk is dat wij als ouders en professionals van de uitknop afblijven.”

Kom je weleens in Vierlingsbeek en/of Groeningen?
“Ik kom regelmatig met mijn racefiets door zowel Vierlingsbeek als Groeningen. Samen met mijn vrouw komen we regelmatig bij vrienden in Vierlingsbeek. Vrienden, die we ‘overgehouden’ hebben aan deze rijke periode in mijn loopbaan.”

Waar ben je opgegroeid?
“Ik ben geboren en opgegroeid in Horst, waar ik vooral een onbezorgde jeugd heb genoten als tweede zoon in een gezin met zeven kinderen van twee hardwerkende ouders. Een kruidenierswinkel, die mijn moeder runt en een brood-en banketbakkerij, die mijn vader voor zijn rekening neemt. Samen met mijn broers en zussen genieten wij veel ruimte en vrijheid. Voor mij is dit een bron, die ik mede gebruik in de benadering van onze twee dochters en inmiddels vijf kleinkinderen. En vanzelfsprekend in het leerlandschap van het onderwijs: kinderen ruimte geven om te experimenteren en te ontdekken.”

Hoelang woon je al in Oostrum? 
“Wij wonen vanaf 1975 in Oostrum en verblijven er inmiddels in ons derde huis. Aan de rand van het dorp aan de Ghünenbeek, een mooie woonplek. Vierentwintig jaar ben ik in Oostrum Sinterklaas geweest, zowel bij de intocht als op school. Een hartelijk dorp met een rijk verenigingsleven. Ik tennis en wandelvoetbal bij de plaatselijke verenigingen.”

Wat doe je tegenwoordig. Je schrijft boeken en gedichten? Zo ja, waar zijn die te bestellen?
“Het schrijven van poëzie is een van mijn hobby’s. Mijn derde bundel KIM is 14 januari jongstleden verschenen en is te bestellen bij www.boekscout.nl. Twee jaar geleden heb ik met studenten en docenten van het ROC Venray Gilde Opleidingen het boek ‘LEREN en dan anders, echt anders’ geschreven. Sinds 2016 werk ik vanuit mijn bureau HAI in het mbo in en met het team Welzijn. Als implementatiedeskundige en onderwijsinspirator begeleid ik docenten en studenten bij de implementatie van het onderwijsconcept HILL. Gemiddeld besteed ik hier twee tot vier uur per week aan. De eerder genoemde begeleiding van vijfentwintig politieagenten heb ik eveneens in deze periode gedaan. Naast onderwijs en leren ben ik betrokken bij de theaterwereld als voorzitter van de Raad van Toezicht van de schouwburg in Venray. In een klein theater in Horst Florale verzorg ik tevens interactieve theater- en poëziebeleving. Samen met mijn vrouw genieten we van onze vijf kleinkinderen, we wandelen veel en genieten van het tuinieren. Mijn conditie houd ik op peil met fietsen, tennissen en schaatsen.”

Zou je in deze tijd ook nog directeur/ leraar willen zijn?
“Met dezelfde ambitie en passie; het leerlandschap blijft mij boeien. Zeker met mijn kennis van nu, pak ik dit zonder terughoudendheid en na te hoeven denken (tijdelijk) weer op. Op de school van Faber en Dorus, twee van onze kleinzonen, ben ik lees-opa.”

Heb je een wijze tip voor de minister van Onderwijs?
“Zorg voor een duurzame kanteling in het onderwijs. Het onderwijs heeft te veel last van het systeem, het nationaal curriculum, de schoolplannen, de inspectie en een uit de hand gelopen toetsbatterij. Ik onderschrijf in dezen de ideeën van onderwijsfilosoof Jans Bransen. In zijn boek ‘Gevormd of vervormd?’ beschrijft hij onder andere een mogelijke herinrichting van ons leerlandschap, zowel in het primair, voortgezet, middelbaar, hoger als academisch onderwijs. Hier kan ik me helemaal in vinden. Onlangs heb ik een boeiend gesprek met hem mogen voeren. Onze beoogde nieuwe leeromgeving Z.I.N. is een exponent van deze kanteling. Ik gun leerkrachten dat ze zonder deze ‘systeembeknelling’ hun rol van avonturier, van onverbeterlijke wereldverbeteraars optimaal profileren. Interactief met de leerlingen ‘stoppen’ met lesgeven en oversteken naar samen een kennisdeling meebeleven.”

Wil je nog iets tegen de mensen uit Vierlingsbeek/ Groeningen zeggen?
“Blijf vooral genieten van jullie prachtige dorpen in uniek mooie omgevingen. Koester jullie school, waar professionals ouders, kinderen en andere educatieve partners met hart en ziel werken in en aan het mooie leerlandschap, dat onderwijs heet. Met aandacht en betrokkenheid voor een aanstaande verdere kanteling. Samen lukt ons dit.”

Als afsluiting van het interview volgt een gedicht van Hay Freriks:

samen leren samen leven
samen leven leren en leren leven
een indrukwekkend vakmanschap
persoonlijk meesterschap
op weg naar een duurzame kanteling
een transformatie zonder weerga
de kwantumsprong bij uitstek

soms ben ik stil en zoek ik naar woorden
woorden, die in het moment van stilte raken
een nieuwe horizon tekenen
een nieuwe horizon
met een prachtig en duurzaam (voor)uitzicht
zelfs het kleinste moment van stilte
is een manier om in het Heden te komen
en tevens een manier van verder gaan
op weg in een splinternieuw 2022
zelfs het licht is nieuw
mooi toch

de tijd in de wereld van vandaag blijft bijzonder
we zijn in een hernieuwde harmonisatie met de natuur
op zoek naar een evenwicht,
dat zich profileert als de kwantumsprong
de doorbraak naar a new worldwide balance
weet je, elke tijd kent en heeft zijn charme
het Universum kijkt mee
genieten van het hier en nu