Luchtwachttoren Maashees geopend tijdens Open Monumentendagen

De gerestaureerde luchtwachttoren aan Broekweg 2 in Maashees is op 10 en 11 september 2022, in het Open Monumentenweekend, geopend van 11.00 tot 17.00 uur. De luchtwachttoren is in 1953 gebouwd als militaire uitkijktoren.

De toren was bedoeld om tijdens de Koude Oorlog vijandelijke, lees Russische, vliegtuigen te spotten die lager vlogen dan de radar kon waarnemen. Dit zeldzame militaire erfgoed uit de Koude Oorlog verdient meer bekendheid bij het grote publiek. In aansluiting op het thema van Open Monumentendag 2020 heeft een vijftal kunstenaars projecten ontwikkeld met de luchtwachttoren te Maashees als middelpunt. Met enkele laagdrempelige activiteiten wordt beoogd dat doel te bereiken.

Tijdens de Open Monumentendagen laat het Kunstcollectief PIEP, bestaande uit Jacqueline Hanssen, Yvette Ahsmann en Marlies van Zeben, weer van zich laten horen en zien. Binnen één dag, voorafgaand aan het Open Monumentenweekend, bouwt het collectief een installatie op. Al eerder werkten zij samen bij de manifestatie Schijt aan de Grens, de Kunstroute Holthees-Smakt en in de Wiebenga Silo in Veghel.

De deelnemende kunstenaars van Kunstcollectief PIEP.

De verschillende stukken tuin en bos rondom de woning en de luchtwachttoren 8J2 in Maashees spreken tot de verbeelding en vragen om een opvallende en intrigerende reactie. Het thema dit jaar is: duurzaam. Het collectief meent dat weinig méer duurzaam is dan de verbeelding, de fantasie. De bezoekers kunnen ronddwalen en reageren op de omgeving. Daarnaast tronen de drie kunstenaars op diverse plekken nog eigen, reeds bestaand werk.

Vanuit de MCMR Luitenant-generaal Bestkazerne in Vredepeel zijn enkele luchtmachtofficieren aanwezig. Zij geven op zaterdag en zondag voorlichting over de werking van een Stinger. Op enkele educatieve borden is tevens te zien hoe vliegtuigen te herkennen zijn.

Erik van Maarschalkerwaard op zijn beurt toont het conciliatiekabinet van Romann Jäger. In het atelier bij Luchtwachttoren 8J2 is een aantal collages en fragmenten uit het conciliatiekabinet van Romann Jäger te zien, waarbij postzegels uit voormalige Oostbloklanden ten tijde van de Koude Oorlog de basis vormen voor de werken. In 2019 is dit kabinet tentoongesteld in het CODA Museum in Apeldoorn. Het conciliatiekabinet van Romann Jäger is een reconstructie van een postkantoor dat bestaan zou kunnen hebben in een Tsjechoslowaaks grensstadje ten tijde van de Koude Oorlog.

Trudy Michels gaat op zaterdag als artist in residence actief aan de slag met de bezoekers. Stuur zelf een positieve boodschap de wereld in. Vanuit je hart. Via de luchtposterijen. ‘Kijken, Luisteren, Doorgeven’, luidde het motto van het Korps Luchtwachtdienst, die deze militaire uitkijktoren tijdens de Koude Oorlog gebruikte om vijandelijke - lees Russische - vliegtuigen te spotten die lager vlogen dan de radar kon waarnemen. De luchtwachttoren ‘post Jacob 2’ is in 1953 gebouwd van prefab betonnen raatbouwelementen en is bijna 10 m hoog. De toren is in opdracht van Defensie ontworpen door architect M. Zwaagstra. N.V. Schokbeton in Kampen leverde de raatbouwelementen.

De toren maakte deel uit van een netwerk van 276 uitkijkposten, waarvan 139 torens, dat tussen 1951 en 1956 verspreid over het land werd aangelegd. Omdat vliegtuigen tot op 8 km hoorbaar waren, stonden de posten maximaal 16 km uit elkaar. Drie posten vormden samen een kring.

Op het open platform van de toren speurden luchtwachters met een kijker en op het gehoor het luchtruim af op vliegtuigen. Richting en afstand van gespotte vliegtuigen werden bepaald met een peilinstrument, het luchtwachtinstrument. Waarnemingen werden per telefoon doorgegeven aan het luchtwachtcentrum in Eindhoven, dat in verbinding stond met het landelijke commandocentrum in Driebergen. De postcommandant van deze toren was Martinus Jansen, Tien de Post, uit Vierlingsbeek.

Door snellere vliegtuigen en verbeterde radar was het via oog en oor volgen van vliegtuigen begin jaren zestig nutteloos geworden. In 1964 werd het KLD daarom sterk ingekrompen en in 1968 opgeheven. Luchtwachttoren Maashees verloor zijn functie, maar bleef overeind en is nu een van de slechts negentien nog bestaande luchtwachttorens. De toren is nu particulier eigendom. In 2015 is enthousiast gewerkt aan het herstel ervan.

Meer informatie: www.luchtwachttorens.nl, www.erikvanmaarschalkerwaard.nl, www.studiomichels.nl, www.jacquelinehanssen.nl, www.marliesvanzeben.nl.