Belevingsvlucht F-35: het ‘proefvliegen’ staat op zichzelf, de echte beleving volgt na heropening (analyse)

Belevingsvluchten worden het maandag 17 oktober zeker, maar de aanloop naar de twee sessies van een kleine drie kwartier die de F-35 door het luchtruim rond De Peel gaat maken, is al een beleving op zich. Vorige week donderdag praatte Defensie omwonenden en andere geïnteresseerden bij in het Venrayse gemeentehuis over de naderende ‘proefvluchten’. De conclusie mag zijn dat na 17 oktober veel onduidelijk zal blijven en de vlucht met één F-35 zonder start- en landingsbaan de realiteit nauwelijks benadert. 

Door Henk Baltussen

Vlieg-, meet- en onderzoeksdeskundigen en communicatieadviseurs krijgen donderdag een stortvloed van vragen over zich heen. De ruim drie uur durende info-bijeenkomst, waar twee uur voor is uitgetrokken, had makkelijk nog een uur langer kunnen duren. Dat geeft aan hoeveel vragen rondom de belevingsvluchten en mogelijke heropening van De Peel leven. Vooral scepsis ligt in de vragen besloten. Soms wordt de sfeer kribbig, als ongeduldige vragenstellers niet direct boter bij de vis krijgen. “Wat krijgen we nou?”, mompelde een Overloonse inwoner. “Het gaat hier wel om onze toekomst.” Veelvuldig bekruipt bij de ongeveer zestig aanwezigen de gedachte dat Defensie informatie achterhoudt. Bert Kwast, een ervaren strategisch adviseur bij Defensie, tracht die kou uit de lucht te halen. “We zitten hier echt niet om jullie te foppen.” Kwast was in 2019 er ook bij toen Defensie in Hotel Asteria in Venray het voornemen aankondigde De Peel te heropenen.

Fiatje

De focus ligt donderdagavond op de belevingsvluchten, die op verzoek van Venray en Gemert-Bakel (samen met elf andere gemeenten), maandag worden uitgevoerd. Defensie zit nog niet op dergelijke proefvluchten te wachten. Het is namelijk anders een jachtvliegtuig uit de hangar te halen, dan een Fiatje uit de garage te rijden om een rondje door Venray te maken. Een compleet begeleidingsteam, zoals radarspecialisten, technici en ander grondpersoneel, moet daarvoor worden vrijgemaakt. Oefenuren komen in de knel. Daarom is het een klein wonder dat maandag al één F-35 kan worden vrijgemaakt voor de belevingsvlucht, aldus Kwast. 

Daar gaat het al mis. Want als De Peel heropent, dan ziet de situatie er heel anders uit. Dan stijgen telkens vier of mogelijk zes toestellen na elkaar op om boven de Noord- en Waddenzee te oefenen. Bij terugkeer na zo’n anderhalf uur landen ze vervolgens kort na elkaar op De Peel. Dat beeld, die geluidssensatie, kan maandag niet worden nagebootst. De piloot van de eenzame F-35 benadert maandag regelmatig de start- en landingsbaan, die door verwaarlozing onbruikbaar is, aan beide kanten, vliegt daar op een hoogte van zo’n dertig meter overheen en kiest vervolgens het luchtruim. Dat dat andere motorvermogens eist, dan vanuit stilstand starten is evident. Geeft Defensie ook toe. Maar vier F-35’s hiervoor vrijmaken is volgens Defensie toch echt een brug te ver, wat afkeurend gemompel in de raadzaal oplevert.

Geluidsmetingen worden komende maandag volop verricht. Het Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum (NLR) richt zeven bemande meetpunten in rond De Peel. Die punten zijn door de gemeenten aangedragen. Twee ervan komen in Merselo en bij Smakt. In Overloon komt er ook eentje, de andere in Helmond, Deurne en Milheeze.

Routelijnen
Die plaatsen gaan volgens de nu bekende vliegroutes de meeste overlast ervaren. Wat die routes betreft: die lijnen liggen ook vlak bij Venray. Goed om te weten is dat de routelijnen ook zijn getrokken boven Wanssum, Castenray Veulen en Ysselsteyn en over delen van het Land van Cuijk. Het ligt vooral aan windrichtingen welke lijnen in de toekomst gevolgd worden. Welke routelijnen het worden als De Peel opent, is 17 oktober nog onbekend.

Terug naar de metingen. Niet alleen het NLR, ook regionale omgevingsdiensten richten nog eens acht (onbemande) meetpunten in, werkgroepen blijken hier en daar eveneens te gaan meten. Dat één F-35 heel anders is dan vier, geeft NLR-woordvoerder Roel Hogenhuis direct toe. “Daarbij kunnen de metingen door allerlei zaken worden beïnvloed”, legt hij uit. “Het weer, omgevingsgeluiden, reflecties en afwijken van vliegroutes. Er kunnen veel verschillen zijn. Bij reactivering zullen hogere waarden, maar ook lagere worden gemeten. Er wordt maandag ook met een uitgevallen motor gevlogen. Dat kan inderdaad voorkomen, maar zal in werkelijkheid niet voorkomen. Deze belevingsvlucht is een momentopname, beter zijn langdurige meetpunten.” Wat met de gegevens van 17 oktober wordt gedaan, wordt niet duidelijk.

Mild
Hoe voorkomen we het debacle dat Leeuwarden in Volkel overkwam?, klinkt het in de raadzaal. Daar werden destijds de belevingsvluchten als ‘mild’ omschreven. Vanaf het moment dat de F-35 toestellen dagelijks gingen vliegen in Leeuwarden, bleek de werkelijkheid weerbarstiger. Bij Volkel, waar inmiddels acht toestellen staan (in 2024 staan er daar dertig), blijkt dat ook het geval te zijn. Defensie kan geen sluitende verklaring geven waarom de belevingsvluchten anders werden ervaren. Onderzoeksbureau Invior uit Horst houdt direct na de laatste belevingsvlucht een enquête met vragenlijsten. Wat er met resultaten gebeurt? Het bureau heeft geen idee wat Defensie met het enquêterapport doet. “Wel wordt het rapport openbaar”, zegt Pauline Manders van Invior. “Dit onderzoek is formeel geen onderdeel van het Luchthavenbesluit voor De Peel”, zegt Kwast. Geconcludeerd mag worden dat de echte belevingsvluchten pas plaatsvinden als de eerste F-35’s landen en opstijgen op en vanaf een heropend De Peel.

(Bron: Peel en Maas, donderdag 13-10-2022)